زندگی نامه
شیخ مصلح الدین سعدي شیرازي یکی از بزرگترین شعراي ایران است که بعد از فردوسی آسمان زیباي
ادبیات فارسی را با نور خود روشن ساخت و او نه تنها یکی از بزرگترین شعراي ایران بلکه یکی از
بزرگترین سخنوران جهان می باشد . ولادت سعدي در سالهاي اول سده هفتم هجري حدودا در سال
606 ه.ق در شهر شیراز میباشد .
خانواده اش از عالمان دین بودند و پدرش از کارکنان دربار اتابک بوده که سعدي نیز از همان دوران
کودکی تحت تعلیم و تربیت پدرش قرار گرفت ولی در همان دوران کودکی پدرش را از دست داد و
تحت تکفل جد مادري خود قرار گرفت .او مقدمات علوم شرعی و ادبی را در شیراز آموخت و سپس
در دوران جوانی به بغداد رفت که این سفرآغاز سفرهاي طولانی سعدي بود .او در بغداد در مدرسه
نظامیه مشغول به تحصیل شد که در همین شهر بود که به محضر درس جمال الدین ابوالفرج عبدالرحمن
محتسب رسید و از او به عنوان مربی و شیخ یاد می کند . پس از چند سال که او در بغداد به تحصیل
مشغول بود شروع به سفرهاي طولانی خود کرد که از حجاز گرفته تا روم و بارها با پاي پیاده به حج
620 آغاز و حدود سال 655 با بازگشت به شیراز رفت . سعدي سفرهاي خود را تقریبا در سال 621
به اتمام رساند که البته درخصوص کشورهایی که شیخ به آنجا سفر کرده علاوه بر عراق ،شام ، حجاز
که کاملا درست بوده ، هندوستان ، غزنین ، ترکستان و آذربایجان و بیت المقدس و یمن و آفریقاي
شمالی که ذکر کرده اند و اکثر این مطالب را از گفته هاي خود شیخ استنباط نموده اند ولیکن بنا بر نظر
٢
بسیاري از محققین به درستی آن نمی توان اطمینان کرد بخصوص اینکه بعضی از آن گفته ها با شواهد
تاریخی و دلایل عقلی سازگار نیست . شیخ شیراز دوستی محکمی با دو برادر معروف به صاحب
دیوان یعنی شمس الدین محمد و علاء الدین عطا ملک جوینی وزراي دانشمند مغول داشته و آن طور
که از سخنان شیخ معلوم است او به تصوف و عرفان اعتقاد داشته و شاید در سلسله متصوفه داخل شده
وهم چنین گفته اند که محلی که امروز مقبره او می باشد خانقاهش بوده است .نکته مهمی که باید ذکر
شود شهرت بسیاري است که این شاعر بزرگ هم در حیات خود داشت و هم بعد از وفاتش که البته
این نکته تازگی نداشته و در مورد شعراي دیگري نیز بوده است . اما آنچه که قابل توجه و ذکر است
این است که معروفیت سعدي فقط مختص به ایران نبوده حتی در زمان خودش به مرزهاي خارج ازا
یرا ن مانند هندوستان ،آسیاي صغیر نیز رسیده بود و خودش در چند جا به این شهرت اشاره داشته که
این شهرت سعدي معلول چند خاصیت است اول اینکه او زبان شیواي خود را وقف مدح و احساسات
عاشقانه نکرده ، دوم اینکه او شاعري جهانگرد بود و گرم و سرد روزگار را چشیده و تجارب خود را
براي دیگران با زیبایی و شیرینی بیان کرده و هم چنین وي در سخنان خود چه از نظر نثر و چه نظم از
امثال و حکایات دلپذیر استفاده نموده است و دیگر اینکه سعدي به شاعري شوخ طبع و بذله گو
معروف است که خواننده را مجذوب می کند و همه اینها دست به دست هم داده و سبب شهرت او
گردیده است .شیخ شیراز در دوران شاعري خود افراد معدودي را مدح کرده که بیشتر اتابکان سلغري
و وزراء فارس و چند تن از رجال معروف زمانش می باشد و بزرگترین ممدوح سعدي از میان
سلغریان اتابک مظفر الدین ابوبکر بن سعد بن زنگی است که سعدي در روزگار این پادشاه به شیراز
بازگشته بود و ممدوح دیگر سعد بن ابوبکر می باشد که سعدي گلستان را در سال 656 ه. ق به او
٣
تقدیم می کند و دو مرثیه نیز در مرگ این شخص نیز سروده است و از میان ممدوحان ، سعدي شمس
الدین محمد و برادرش علاءالدین عطا ملک جوینی را بیش از همه مورد ستایش قرار داده که مدایح او
هیچ شباهت به ستایشهاي دیگر شاعران ندارد چون نه تملق می گوید و نه مبالغه می کند . بلکه تمام
گفتارش موعظه و اندرز است و متملقان را سرزنش می کند و ممدوحان خود را به دادرسی و مهربانی
و دلجویی از فقرا و ضعفا و ترس از خدا و تهیه توشه آخرت و بدست آوردن نام نیک تشویق و
ترغیب می کند .این شاعر بزرگ در زمانی دار فانی را وداع گفت که از خود شهرتی پایدار به جا نهاد .
سال وفات او را بعضی 691 ه. ق ذکر کرده اند و گروهی معتقدند که او در سال 690 ه. ق وفات یافته
که مقبره او در باغی که محل آن نزدیک به سرچشمه نهر رکن آباد شیراز است قرار دارد .
ویژگی سخن سعدي
مهمترین ویژگی سخن سعدي چه در نثر و چه در نظم فصاحت و شیوایی و شیرینی کلام اوست و او
توانست ازطرفی زبان ساده و فصیح استادان قبل را زنده کند و هم چنین خود را از قید تصنعات عجیب
که درنیمه دوم قرن 6 و حتی در قرن 7 گریبانگیر شعر فارسی شده بود رهایی بخشد . از خصوصیات
شگفت انگیز سعدي در سخن ،آن دلیري و شهامتی است که در حقیقت گویی استفاده کرده است . در
دوران مغول و جباران دست نشانده که جز امارت و ریاست و هوسرانی چیزي در نظر نداشتند شیخ
بزرگ حقایق را به صورت نظم و نثر بدون هیچگونه ترس و بی پرده آشکار بیان کرد و چنان فریاد
کرد که در هیچ عصر و زمان کسی به این صراحت سخن نگفته و عجیب تر اینکه در همان هنگام تنها
به صاحبان قدرت و حکومت نپرداخته بلکه از قاضی فاسد و صوفی دنیا دار و عبادت و ریاضتی که از
٤
روي صدق و صفا نبوده و نظر به خلق و مردم نداشته خودداري نکرده و به قول خود او در این روزگار
دوبار عمر کرده و تجربه آموخته و اینک تجربه را به کار می برد و تمام اینها در سخنان شیرین و
زیباي خود بیان می کند .
معرفی آثار
آثار او به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می شود که در آثار منثور او مشهورترین آنها که شاهکار
سعدي نیز می باشد گلستان است . در آثار منظوم که باز معروفترین و مشهورترین آنها بوستان می
باشد که این منظومه شعري در اخلاق و تربیت و وعظ و تحقیق سروده است و شامل 10 باب است که
عبارتند از 1 عدل 2 احسان 3 عشق 4 تواضع 5 وفا 6 ذکر 7 تربیت 8 شکر 9توبه 10 – مناجات و
ختم کتاب ، که شاعر تاریخ تمام شدن کتاب را در سال 655 ه .ق بیان کرده است که این کتاب را
شاعر قبل از بازگشت به شیراز سروده و آن را به عنوان یک ارمغانی به شهر خود آورده است و هم
چنین این کتاب را به ابوبکر بن سعد بن زنگی تقدیم کرده است .
2 مجموعه دوم ازآثار منظوم سعدي قصاید عربی است که کمتر از 700 بیت است که شامل : مدح ،
نصیحت و یک قصیده مفصل در مرثیه المستعصم بالله است 3 مجموعه سوم شامل قصاید فارسی در
موعظه و نصیحت و توحید و مدح پادشاهان و رجال معروف زمان خود می باشد
٥
4 چهارمین آثار او مرثیه هایی است که شامل چند قصیده در مرگ مستعصم بالله و ابوبکر بن سعد بن
زنگی و سعدبن ابوبکر و امیر فخرالدین ابوبکر است و یک ترجیع بند بسیار معروف در مرثیه اتابک
سعد بن ابوبکر
5 معلمعات و مثلثات
6 ترجیعات 7 طیبات 8 بدایع 9 خواتیم 10  غزل قدیم 11 صاحبیه که مجموعه اي است از بعضی
قطعه هاي فارسی وعربی که غالبا در مدح شمس الدین صاحب دیوان جوینی است که معروف به
صاحیبیه است 12 مجموعه اي از اشعار هزل و دو مثنوي انتقادي شیرین و چند غزل و رباعی است
13 رباعیات 14 مفردات ، و کلیات شیخ عنوانی است که به مجموعه آثار منظوم و منثور داده شده .
است که تمام این آثار را ابتدا خود شیخ جمع آوري و مرتب نمود ولی بعد از وفات شیخ شخصی به نام
علی بن احمد بن ابی بکر بیستون این آثار را مرتب و تنظیم کرد . کتاب گلستان زیباترین کتاب نثر
فارسی است و شاید بتوان گفت که در سراسر ادبیات جهانی بی نظیر است و داراي ویژگیهایی است که
در هیچ کتاب دیگري نیست . نثري است آمیخته به شعر یعنی براي هر شعر و جمله و مطلبی که به نثر
ادا شده یک یا چند شعر فارسی و گاهی عربی به عنوان شاهد آورده است . کتاب گلستان داراي 8
باب است که عبارتند از : 1 در سیریت پادشاهان 2 در اخلاق درویشان 3 در فضیلت قناعت 4 در
فوائد خاموشی 5 در عشق و جوانی 6 در ضعف و پیري 7 در تاثیر تربیت 8 در آداب صحبت
.آثار منثور دیگر او عبارت است از : 1 مجالس پنجگانه ، که شامل ذکر و مواعظ شیخ است . 2
رساله اي در پاسخ صاحب دیوان شمس الدین محمد جوینی و جوابهاي شیخ است . 3 رساله اي در
٦
عقل و عشق که سعدي به آن پاسخ گفته است . 4 نصیحهٔ الملوك که نصایح الملوك هم گفته شده که
رساله اي است در باب سی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: